Οι φυλές των αναγνωστών

Ποιές κατηγορίες αναγνωστών είναι υπο εξαφάνιση και ποιές απειλούν με εξάπλωση? Ποιά είναι η κατ' εξοχήν ελληνική "φυλή" αναγνωστών και ποιά θ' αργήσει πολύ να αναπτυχθεί στα πάτρια εδάφη?

Οι main stream αναγνώστες
Μια απο τις πολυπληθέστερες φυλές. Σαφώς γυναικοκρατούμενοι, απαντάται σε ολόκληρη τη επικράτεια και διαπερνά όλα τα κοινωνικά στρώματα αναπτύσσοντας κατ'εξοχήν καταναλωτική συμπεριφορά. Οι mainstream αναγνώστες ενημερώνονται απο τις λίστες των "ευπώλητων" στις εφημερίδες. Μαγνητίζονται απο τις βιτρίνες, όπου το τελευταίο best seller απλώνεται ανελέητα σε όλο τον διαθέσιμο χώρο. Παρακολουθούν την επιφάνεια της λογοτεχνικής παραγωγής των μεγάλων εκδοτικών οίκων, απο Dan Brown μέχρι Χρήστο Χωμενίδη, Γθιώργο Θέμελη, Ρέα Γαλανάκη και Αύγουστο Κορτώ. Στα λόγια ψηφίζουν "ποιότητα", αλλά στην πράξη επιλέγουν το δήθεν που προβάλλουν οι διαφημίσεις και οι αριθμοί. Διαβάζουν λένε "τα πάντα", μα προτιμούν τα μυθιστορήματα και δη τα δακρύβρεχτα. Σπανίως συζητούν για οτι διάβασαν, περιοριζόμενοι σε σχόλια του τύπου "καλό!", "φα-ντα-στι-κό!" ή στο συγκαταβατικόηχοποίητο "Μμμμ ..." που δηλώνει απλώς "έτσι και έτσι". Για αυτούς το βιβλίο είναι το καταναλωτικό ξεκάρφωμα που αντισταθμίζει το "Marie Claire", το "FHM" και το "Downtown". Υποκατηγορία τους είναι:

Οι τηλεοπτικοί αναγνώστες.
Διαβάζουν οτι σχετίζεται με τηλεοπτικό σήριαλ. Διάβασαν τα "Παιδιά της Νιόβης" για να δουν τι θ8α γίνει παρακάτω - για να μη μιλήσουμε για τη φετεινή λαίλαπα των "Μαγισσών της Σμύρνης" που έδωσαν εκ νέου αγοραστική πνοή στο ήδη best των best της περσινής τριετίας, το ομότιτλο πόνημα της αθεράπευτα παραλογοτεχνίζουσας συγγραφέως Μάρας; Μεϊμαρίδη.

Οι αντισυμβατικοί αναγνώστες.
Βρίσκονται στον αντίποδα των "τηλεοπτικών". Τρυπώνουν σε κλειστοφοβικά βιβλιοπωλεία, ψαχουλεύουν στα πίσω ράφια, αναπτύσουν προσωπική σχέση με τους υπαλλήλους, εμπιστεύονται μικρούς εκδοτικούς οίκους και πρωτοεμφανιζόμενα ονόματα της ελληνικής και και διεθνούς συγγραφικής σκηνής. Διαθέτουν δική τους "κουλτουριάτικη" αργκό για να συζητούν μεταξύ τους. Το αναγνωστικό τους πεδίο δεν περιορίζεται μόνο στη λογοτεχνία, αλλά καλύπτει απο το δοκίμιο και τη λεξικογραφία μέχρι τους κλασικούς της Νέας Ιστορίας. Ο τελευταίος των μεγάλων μαρξιστών ιστορικών Εριχ Χόμπστρομ είναι απο τις συνεχείς αναφορές τους, σε σημείο που να μιλάμε για τη "συμβατικότητα" των αντισυμβατικών, όπως μιλάμε για το "σταριλίκι" των αντιστάρ!

Οι μονομανείς αναγνώστες
Αυτοί είναι στις μέρες μας είδος υπο εξαφάνιση, κάτι σαν το γιγάντια πάντα της Κίνας. Παράδειγμα: οι μανιώδεοις αναγνώστες ιστορίας που κάνουν μακροβούτια σε κείμενα μαμούθ, όπως το εξαιρετικό εννεάτομο έπος του ελευθερόφρωνα δημοσιογράφου Κυριάκου Σιμόπουλου "Ξένοι ταξιδιώτες στην Ελλάδα 333 - 1821" (τέσσερεις τόμοι) και "Πως είδαν οι ξένοι την Ελλάδα του '21" (άλλοι πέντε τόμοι) ή η τρίτομη "Μεσόγειος" του διορατικού ιστορικού Φερνάρ Μπροντέλ. Εδώ συναντάς κανείς ως "υπο-φυλή" και τους ελάχιστους ορκισμένους αναγνώστες ποίησης - που σηνήθως περιορίζονται τραγικά σε ένα κοινό ευαίσθητων φοιτητών ή κολλημένων εραστών του λόγου!

Οι ψυχαναγκαστικοί αναγνώστες
Ακόμη σπανιότεροι. Δεν υπάρχει περίπτωση να μην ολοκληρώσουν βιβλίο που θα πέσει στα χέρια τους! Δεν προσπερνούν ποτέ σελίδες, δεν διαβάζουν πρώτα το τέλος, βάζουν χρονοδιάγραμμα πότε θα τελειώσουν. Και στις τελευταίες σελίδες κόβουν με το βλέμμα στη βιβλιοθήκη το επόμενο βιβλίο - "θύμα" της ψυχοβγαλτικής τους ιεροπραξίας.

Οι ημιτελής αναγνώστες
Οι ημιτελείς πάλι, σχεδόν ποτέ δεν φτάνουν στο τέλος! Συχνά διαβάζουν δύο ή τρία βιβλία ταυτοχρόνως, προσφέροντας έτσι στον εαυτό τους το πρόσχημα για να τα εγκαταλείψουν όλα - συνήθως στο πάσο της κουζίνς, σε κανένα ξεχασμένο συρτάρι ή ακόμα και στην ... τουαλέτα. Ανικανοποίητοι ή με ελλειματική συγκέντρωση? Ας αποφανθούν οι ειδικοί ...

Οι κτητικοί αναγνώστες
Η σχέση κτήτορα - κτήματος δείχνειθ οτι η σχέση τους με το βιβλίο δεν προχώρησε βαθύτερα ώστε να θεωρήσουν τη γνώση που κλείνεται στις σελίδες του οικουμενικό αγαθόκαι να θελήσουν να τη διακινήσουν και να την κοινωνήσουν με άλλους. Για να μη μιλήσουμε για τη βαθιά δυσπιστία και ανασφάλεια που νιώθει αυή η φυλή απέναντι στους άλλους.

Όσοι αγοράζουν βιβλία και δεν τα διαβάζουν
Είναι μια "υπερφυλή" που καλά κρατεί και συμπεριλαμβάνει απο τους τηλεοπτικούς μέχρι τους ψυχαναγκαστικούς αναγνώστες. Και βέβαια, ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθο βαλέτω: ποιός δεν έχει αγοράσει βιβλίο που τελικά να μην πρόλαβε ή να μην κατάφερε να το αναγνώσει για τεχνικά ή πρακτικά κωλύματα και κυρίως για το εξής ένα: την έλλειψη χρόνου. Εδώ, όμως, μιλάμε για όσους αγοράζουν βιβλία απο καταναλωτική ανάγκη και για να διακοσμήσουν τα πάνω ράφια του πολυεπίπλου Νεο Κατοικείν που απέκτησαν ως status symbol. Γιατί το βιβλίο είναι και status symbol: στολίζεται στοιχίζεται, διακοσμείται, όλα τα παθάίνει ετός απο το αυτονόητο, δηλαδή να ... διαβάζεται.

Οι τρακαδόροι αναγνώστες
Διαθέτουν επιλεκτικά αδύνατη μνήμη: "ναί, μωρέ, δεν το έχω ξεχάσει, αλλά δεν θυμάμαι που το έχω βάλει", κλασσική απάντηση κάθε φορά που τολμάς να ανοίξεις κουβέντα για εκείνο τον Εγγονόπουλο που τους δάνεισες ή μάλλον που σου δανείστηκαν. Ορισμένοι διαθέτουν αξιοζήλευτα ενημερωμένες και ενδιαφέρουσες βιβλιοθήκες. Άλλο οι τρακαδόροι και άλλο:

Οι κλέφτες αναγνώστες
Αυτή η φυλή κινείται συνωμοτικά είτε απο ψυχογενή είτε απο ιδεολογικά (γιατί όχι?) ελατήρια. Στην πρώτη περίπτωση αναγνωρίζουμε τους κλεπτομανείς αναξσρτήτως οικονομικής κατάστασης, οι οποίοι φλερτάρουν με τις πιο ανώδυνες μορφές παραβατικότητας. Οι ιδεολογικά πρασανατολισμένοι κλέφτες αναγνώστες συνήθως αναρχοαριστές νέοι που θεωρούν την αγορά καπιταλιστική απάτη και την κλοπή νόμιμη αντίσταση, ακόμη και ... υποχρέωση απέναντι στο κίνημα.

Οι επικοινωνιακοί αναγνώστες
Ανύπαρκτοι στην Ελλαδάρα. Στο εξωτερικό είναι ολόκληρο κίνημα που αντικατοπτρίζει μια φιλοσοφία ζωής, αυτοί που δανείζουν βιβλία απο ιδεολογία. Ένα βιβλίο, πιστεύει αυτή η "φυλή", όταν διαβαστεί απο κάποιον έχει κλείσει ένα κύκλο. Τότε μπ[ορεί να πάει παραδίπλα. Πως? Αφημένα επίτηδες σε παγκάκι πάρκου, σε κάθισμα λεωφορείου, σε τραπεζάκι καφέ, στη Δυτική Ευρώπη όλο και περισσότερο συναντάμε βιβλία που βολτάρουν ξέμπαρκα χωρίς ιδιοκτήτη, αλλά κινούμενα απο χέρι σε χέρι και απο νου σε νου, όπως αρμόζει στη γνώση. Με σημειώσεις και κρίσεις στα κενά των σελίδων, ο προηγούμενος αναγνώστης καλεί τους επόμενους σε έναν ιδιότυπο διάλογο. Δεν πάνε πολλές μέρες που και στην Αθήνα δοκομάστηκε για πρώτη φορά να οργανωθεί υπο μορφή διημέρου μια τέτοια κίνηση.

Οι αναγνώστες των διακοπών.
Κατ' εξοχήν ελληνική "φυλή". Άλλοτε περισσότερο φιλόδοξοι, ανάλογα και με τα απωθημένα της χρονιάς, άλλοτε πιο προσγειωμένοι, γεμίζουν την βαλίτσα με τα βιβλία που θα διαβάσουν στη Φολέγανδρο, στην Πάρο και στη Γαυδο. Επιμένουν, ακόμη και όταν σέρνουν μαζί απο το κατοικίδιο μέχρι το νήπιο αγγελούδι τους. Επικοινωνιακά είναι πολύ δύσκολο να γλυτώσουν απο τις σειρηνες των εκδοτικών οίκων, που - όπως και οι κρέμες αδυνατίσματος - βλέπουν τις διακοπές ως τη χρυσή ευκαιρρία για την εκτίναξη των πωλήσεών τους. Κάθε καλοκαίρι υπόσχονται οτι "του χρόνου" θα είναι πιο ρεαλιστές. Κάπου εδώ όμως ας χαλαρώσουμε λιγάκι - τελευταία (που λέει ο λόγος) "φυλή" αναγνωστών είναι:

Οι οριζόντιοι αναγνώστες
Κατάκοποι, βουρλισμένοι απο την κούραση της ημέρας, αλλά φιλειρηνικοί, αθόρυβοι, αποφασισμένοι μες την απελπισία τους να χαλαρώσουν σε οικεία σκεπάσματα με οικεία διαβάσματα. Κλείνουν τους δέκτες της τηλεόρασης, βαδίζουν σταθερά προς την κρεβατοκάμαρα ή έστω βουλιάζουν στον καναπέ σε οριζόντια θέση, χαμηλώνουν τον φωτισμό, αγνοούν συζύγους, παιδιά και παπουδογιαγιάδες. Και μετά? Ε, διαβάζουν πέντε αράδες και ... τους παίρνει ο ύπνος! 'Ονειρα γλυκά και καλή ανάγνωση ...


Απο το περιοδικό ΠΟΝΤΙΚΙ BOOKS